طرح تدوین الگوهای اماری ISISC, CPC, ISCO برای انواع صنایع خلاق

توسعه اقتصاد خلاق با مزیت­های فراوان اعم از رشد اقتصادی و اشتغال­زایی بالا، اقتصاد سبز، افزایش تحرک و پویایی جامعه، توسعه فرهنگی و هویت بخشی و اقتدار ملی، مستلزم توجه در برنامه­ریزی، تخصیص منابع و حمایت مادی و معنوی نظام­های مدیریتی در سطح خرد و کلان می­باشد تا همراه با توسعه اقتصاد خلاق بتوان به توسعه اقتصاد ملی دست یافت. در چنین رویکردی، برنامه­ریزی، سیاست­گذاری، اجرا و ارزیابی و اصلاح برنامه­های توسعه اقتصاد خلاق نیازمند داده­های آماری دقیق، واضح، کامل، طبقه بندی شده و بهنگام است تا با قابلیت مقایسه و برآورد مزیت­های نسبی و رقابتی در سطح ملی و بین المللی، زمینه­ساز بهبود فرآیندهای برنامه­های توسعه اقتصادی شود. پیش­نیاز این امر، وجود طبقه بندهای آماری جامع و هماهنگ با طبقه بندهای آماری در سطوح بین المللی می­باشد. طبقه بندهای آماری حوزه صنایع خلاق بایستی در ارتباط با سایر نظام­های آماری از جمله نظام حساب­های ملی و نظام آمارهای جمعیتی و اجتماعی باشد تا در تحلیل­های اقتصادی- اجتماعی قابل استفاده باشد. از جمله طبقه­بندی­های استاندارد داده­های آماری در زمینه فعالیت­های اقتصادی، الگوی طبقه­بندی استاندارد بین المللی فعالیت­های اقتصادی (ISIC^[1]) از معتبرترین طبقه بندی­های آماری جهان است و در زمینه کالاها و خدمات،  الگوی طبقه­بندی محصولات (CPC^[2])، هماهنگ با طبقه بندهای معتبر فعالیت­های اقتصادی مورد استفاده قرار می­گیرد و در مورد مشاغل طبقه­بندی استاندارد مشاغل (ISCO[3]) برای شناسایی و تحلیل مشاغل مورد استفاده قرار می­گیرد. در زمینه تجارت بین الملل الگوی هماهنگ کدگذاری و توصیفی کالا (HS[4]) مورد اقبال است. در مدل­های بین المللی طبقه بندی صنایع خلاق، سازمان­های ارائه دهنده مدل، با رویکرد مقایسه­پذیری کشورها در توسعه صنایع خلاق از مدل­های آماری استاندارد استفاده می­کنند از جمله  آنکتاد[5] داده­های آماری صنایع خلاق را با هدف مقایسه رقابت­پذیری کشورها در حوزه صنایع خلاق براساس مدل آماری HS ارائه می­کند. یونسکو و سازمان جهانی مالکیت معنوی، دسته­بندی صنایع خلاق را با کدهای آماری ISIC پیشنهاد می­دهند.

انتخاب طبقه بندی داده­های آماری در مقیاس ملی، متناسب هدفی است که داده­های آماری را ارزشمند می­کند. در حیطه برنامه­ریزی و سیاست­گذاری نوع فعالیت، نوع و تجارت کالا و خدمات و شاغلین فعال در فعالیت مورد نظر همگی در تحلیل های ضرورت اقدام، ارزیابی اقدام و سنجش بهره­وری موثر است و طبقه بندهای آماری باید تدقیق شده و جامع، بومی­سازی شده باشند.

با توجه به آن که طبقه بندی ISIC به صورت سلسله مراتبی در چهار سطح، اعم از سطح بخش (مانند بخش عمده فروشی و خرده فروشی)، سطح قسمت (مانند قسمت عمده فروشی به جز وسایل نقله موتوری و موتور سیکلت)، سطح گروه (مانند عمده فروشی کالاهای خانگی) و نهایتا سطح طبقه (مانند عمده فروشی سایر کالاهای خانگی) دسته بندی شده، باعث شده است تفکیک ریز فعالیت­ها در شاخه­های تخصصی مبهم باشد. هرچند در سطح بومی شده ملی، بسیاری از کشورها، سطح پنجم را نیز به الگو اضافه کرده­اند اما همچنان بسیاری از فعالیت­ها به صورت مجزا دارای کد فعالیتی نیستند؛ زیرا به طور کلی دامنه ISIC در برگیرنده فعالیت هاي تولیدي، یعنی فعالیت هاي اقتصادي در محدوده تولید سیستم حساب­های ملی (SNA) است و چند مورد استثنا افزوده شده است تا امکان طبقه­بندي فعالیت هایی فراهم شود که فراتر از محدوده تولیدند ولی براي انواع گوناگون داده­های آماری اهمیت دارند. از این رو در زمینه داده­های آماری حوزه اقتصاد خلاق و به طور مشخص فعالیت­ها، تولید محصول و ارائه خدمات این حوزه در قالب «صنایع خلاق» ابهام داده­های آماری فراوانی وجود دارد. به طور مثال فعالیت­های حوزه فرهنگ و هنر غالبا در بخش «ض» «هنر، سرگرمی و تفریح» در قسمت (کد90)، گروه  (کد900)، و طبقه (کد9000)،  «فعالیت­های خلاق، هنر و سرگرمی» تعریف شده است که طیف متنوعی از فعالیت­های اقتصادی را با یک کد آماری در برمی­گیرد و در کدهای بومی شده ملی نیز برای انواع فعالیت های هنری و فرهنگی، یک کد 5 رقمی واحد مشخص شده است که این مسئله تفکیک داده­ها بر اساس نوع خاص فعالیتی را محدود می­کند. از این رو تعریف طبقه بندی جامع و هماهنگ داده­های آماری فعالیت­های حوزه صنایع خلاق و در کنار آن تخصیص کدهای CPC برای کالاها و خدمات این فعالیت­های اقتصادی و کدهای ISCO امری ضروری و پر اهمیت است تا بتوان بر اساس یک طبقه بندی جامع تحلیلی از داده­های آماری حوزه صنایع خلاق به تفکیک فعالیت، تولید، خدمات و اشتغال داشت و بر اساس آن در راستای توسعه پایدار اقتصادی کشور تحلیل­های اقتصادی و اجتماعی دقیق صورت پذیرد.

در طرح پژوهشی که به سفارش پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات پذیرفته شد تلاش شد طبقه‌بندی آماری صنایع خلاق در سه رستة فعالیت‌ها، مشاغل و کالا و خدمات صنایع خلاق اعم از هنر مبنا، فرهنگ مبنا و دانش مبنا تدقیق و تبیین شود. در تدوین طرح مذکور با هشت وزارتخانة ذی‌نفع همچون فرهنگ و ارشاد اسلامی، ورزش و جوانان، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، علوم، تحقیقات و فناوری، صنعت، معدن و تجارت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات تعامل گردید.

[1] . International Standard Industrial Classification

[2] . Central Product Classification

[3] . International Standard Classification of Occupations

[4] . Harmonized System

[5] . UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development