اثرات اقتصادی – اجتماعی تعاونی‌های فرش دستباف استان همدان

چکیده: تعاونی‌های فرش دستباف با هدف حمایت از قشر محروم و مولد قالیباف کشور و سازماندهی آن‌ها در قالب نظام تعاون به منظور دستیابی به عدالت اجتماعی و اقتصادی در این هنر و صنعت ملی تشکیل شده‌اند. با توجه به اهداف تعاونی‌های فرش دستباف، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش این تعاونی‌ها در بهبود وضعیت اقتصادی – اجتماعی قالیبافان استان همدان به شیوه پیمایش- توصیفی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق را مجموع اعضا تعاونی‌های فرش دستباف استان تشکیل می‌دهند که بر پایه فرمول کوکران 214 نفر از آن‌ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. همچنین با توجه به هدف تحقیق به تعداد برابر (214=n) از قالیبافان غیرعضو تعاونی نیز جهت مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی دو گروه انتخاب شدند. روش نمونه‌گیری به صورت انتساب متناسب طبقه‌ای و در مرحله بعد به صورت تصادفی بوده است. مهمترین ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود که روایی آن توسط متخصصان تأیید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0/81 برآورد شد. نتایج حاصل از آزمون t و من‌ویت‌نی نشان داد که بین قالیبافان عضو و غیرعضو تعاونی‌ها به لحاظ شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی تفاوت معنی‌دار در سطح 1 درصد وجود دارد. به طوری که قالیبافان عضو تعاونی از وضعیت بهتری در مقایسه با قالیبافان غیرعضو برخوردار هستند. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی نیز نشان داد بین عضویت در تعاونی و برخورداری از خدمات بیمه، دریافت وام و تسهیلات قالیبافی و شرکت در دوره‌های آموزشی رابطه مثبت و معنی‌داری در سطح 1 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل تشخیصی نشان داد متغیرهای آگاهی اجتماعی، دسترسی به وام و تسهیلات قالیبافی، سطح دانش و آگاهی تخصصی، دسترسی به مواد اولیه و ابزار قالیبافی و تعامل اجتماعی به ترتیب مهمترین سازه‌های متمایز کننده دو گروه قالیبافان عضو و غیرعضو تعاونی‌های فرش دستباف هستند و 40 درصد از واریانس نمره تشخیصی توسط این 5 متغیر تبیین می‌شود. براساس نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه متغیرهای مشکل در فروش فرش دستباف، قیمت مواد اولیه تعاونی، میزان رضایت از شغل قالیبافی، نقش واسطه‌ها در فروش فرش، سابقه قالیبافی و آگاهی اجتماعی در مجموع حدود56/33/56 درصد از تغییرات متغیر وابسته (درآمد حاصل از قالیبافی) را پیش بینی می‌کنند و متغیرهای میزان ارتباط با تعاونی فرش دستباف، میزان رضایت از شغل قالیبافی و سطح دانش و آگاهی تخصصی در مجموع 51/5 درصد از تغییرات متغیر وابسته (آگاهی و تعامل اجتماعی) را تبیین می‌کنند. در مجموع با توجه به نتایج بدست آمده تعاونی-های فرش دستباف نقش موثری در بهبود وضعیت اقتصادی – اجتماعی قالیبافان استان داشته‌اند.

منبع: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران