ارزیابی شاخص‌های شهر خلاق در پهنه فرهنگی تهران

چکیده: توجه به پارادایم و ایده شهر خلاق که بر بهره‌برداری از منابع فرهنگی و حداقل استفاده از منابع طبیعی تاکید قابل ملاحظه‌ای می‌کند، در سال‌های اخیر مورد توجه بسیار قرارگرفته و برنامه‌ریزان تمام تلاش خود را بر این نهاده‌اند تا اقتصاد خلاق، صنایع خلاق و جامعه خلاق که منجر به توسعه ابعاد مختلف شهر می‌شود را مورد توجه قرار دهند. با توجه به این مساله، بررسی پتانسیل‌ها و قابلیت‌های شهر تهران به عنوان پایتخت سیاسی و فرهنگی ایران که طیف وسیع از نخبگان حوزه‌های مختلف در آن سکونت دارند، با توجه به تز شهر خلاق ضروری به نظر می‌رسید؛ بنابراین هدف این پژوهش، شناسایی و ارزیابی عناصر کلیدی شهر خلاق در تهران و پهنه فرهنگی بود که در خلال آن دو هدف فرعی مد نظر بود؛ این اهداف عبارت‌ بودند از: تعیین معیارهای ارزیابی شهر خلاق برای ایران بر مبنای آمارهای موجود و شرایط فرهنگی، اجتماعی و محیطی حاکم بر ایران و امکان‌سنجی استفاده از راهبردهای شهر خلاق و تعیین مناطق نمونه برای برنامه‌ریزی بر این مبنا. در این پژوهش با توجه به بیان مساله طرح‌شده در فصل اول و سوالات و اهداف پژوهش، دیدگاه ریچارد فلوریدا برای ارزیابی شاخص‌های خلاقیت در شهر تهران مد نظر قرارگرفت. شاخص تکنولوژی پیشرفته، استعداد، تنوع اجتماعی، تلورانس و باز بودن و امکانات محیطی سبک زندگی اهمیت زیادی در ایجاد و توسعه یک شهر خلاق دارند. بنابراین این شاخص‌ها در کلانشهر تهران مورد ارزیابی قرار گرفتند. از مطالعات کتابخانه‌ای جهت ارائه چارچوب نظری و از تحلیل داده‌ها (داده‌های موجود) به همراه بحث مفهومی و تحلیلی، جهت بررسی و پاسخگویی به سوالات پژوهش استفاده شده است. آمارهای اصلی از نتایج تفصیلی سرشماری 1385 و نیم‌رخ محلات تهران اخذ شده و سپس محقق اقدام به درصدگیری و رتبه‌بندی مناطق تهران نموده و پس از ورود داده‌ها در سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS ) خروجی‌های توصیفی شامل طبقه‌بندی مناطق بر اساس اطلاعات کمی، صورت گرفت؛ سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی، برای هر یک از شاخص‌ها در مقیاس مناطق تهران یک مقدار ویژه به دست آمده و در نهایت شاخص خلاقیت کل از مجموع عددی مقدار ویژه شاخص‌ها به دست آمد. همبستگی بین شاخص‌ها نیز از طریق آزمون پیرسون انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مناطق 6، 12 و 20 تهران بیشترین میزان تنوع اجتماعی، مناطق 2، 4 و 8 بیشترین امکانات محیطی و سبک زندگی و مناطق 2، 3، 5 و 6 بیشترین میزان جمعیت خلاق را در خود جای داده‌اند. همچنین بین شاخص تنوع اجتماعی و امکانات محیطی همبستگی مثبت و متوسط، بین شاخص تلنت و امکانات محیطی همبستگی مثبت و بالا و بین شاخص تلنت و تنوع اجتماعی همبستگی پایین بوده است. در نهایت مجموع شاخص‌ها نشان می دهند که مناطق 6 و 2 خلاق ترین مناطق تهران هستند.

منبع: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران