حراجی هنر – باغ سرمایه

نویسنده: مرضیه فتاحی

حراج های هنری رویدادهای جذابی هستند. آن ها به خاطر دارا بودن شرایطی همچون حضور چهره های سرشناس، بعد رسانه و روابط عمومی بالا، تراکنش مالی بسیار بالا و جمع آوری هنرمندان بزرگ در کنار یکدیگر حائز اهمیت هستند و توجه قسمت عمده ای از جامعه داخلی و خارجی را به خود جذب می کنند. این سهم از ایجاد توجه و سرمایه اجتماعی می تواند بستر بسیار مناسبی برای برندسازی و شکل دهی هویت بالایی را هم برای هنرمندان خالق اثر و هم برگزارکنندگان این رویداد ایجاد کند.

خانه های حراج کریستیز و ساتبیز مهمترین حراج های هنری از لحاظ تاریخی هستند. این شرکت ها در کنار خانههای حراج کوچکتر همچون فیلیپس در انگلستان یا باترفیلد در کالیفرنیا قواعد حراج های انگلیسی را توسعه و تصحیح نموده اند. تمامی حراج‌های هنری از سیستم حراج” انگلیسی” یا ” قیمت صعودی” استفاده می‌کنند. در این سیستم حراج، حراج گذار با یک قیمت پایه حراجی را آغاز می کند و مرتباً این قیمت را بالا می برد. هنگامی که پیشنهاد قیمت متوقف می شود، اصطلاحاً گفته می شود اثر «چکش زده شد» و قیمت نهایی را «قیمت چکش» می نامند. معمولا قیمت پایه از قیمت ذخیره کمتر است و توجیه حراجی این است که شروع حراجی با قیمتی پایین تر از قیمت ذخیره مکانیزمی رقابتی بین افراد ایجاد میکند که طی آن قیمت اثر بیشتر افزایش می یابد. اگر قیمت اعلام شده برای خرید اثر از قیمت ذخیره کمتر باشد، اثر توسط نماینده ای که از طرف هنرمند صاحب اثر در حراجی حضور دارد، با قیمت ذخیره به صورت صوری خریداری می شود که به این کار «خود خریداری» می گویند. در تجارت هنر اثری که «خود خریداری می شود» را به عنوان «کالای سوخته» در نظر می گیرند زیرا که در حراجی به فروش نرفته و ارزش آن صدمه دیده است (کینزبرگ و تراسبی، 2006: 198-199، زرلونی، 2013: 83، وHeilbrun and Gray,2004:173-174 ).

در ایران نیز از سال 1391 مجموعه حراج تهران فعالیت خود را به‌طور رسمی در تهران آغاز کرد و بازار اصلی فروش آثار هنرهای تجسمی همچون نقاشی، مجسمه، نقاشی‌خط و عکس است. رویکرد این حراج معرفی بهترین نمونه‌های هنر مدرن و معاصر ایران، از هنرمندان پیشگام و نام‌آشنا گرفته تا جوانان، به مجموعه‌داران هنری و مخاطبان جهانی است. این حراج در هتل پارسیان آزادی تهران برگزار می‌شود و علیرضا سمیع‌آذر مدیر اسبق موزه هنرهای معاصر تهران، مدیریت آن را برعهده دارد.

تا کنون 12 دوره از حراج تهران برگزار شده است که دوازدهمین دوره آن در دی ماه امسال برگزار شد. نتایج هر دوره به شرح زیر می باشد:

دوازدهمین دوره (دی 1398)

فروش کل : ۳۱۶,۷۷۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

یازدهمین دوره (تیر 1398)

فروش کل : ۴۲۲,۰۴۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

دهمین دوره (دی 1397)

فروش کل: ۳۴۴٬۰۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

نهمین دوره (تیر 1397)

فروش کل: ۳۱۳٬۷۸۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

هشتمین دوره (دی 1396)

فروش کل: ۱۴۴٬۹۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

هفتمین دوره (تیر 1396)

فروش کل: ۲۶۱٬۱۳۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

ششمین دوره (دی 1395)

فروش کل: ۱۲۳٬۴۴۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

پنجمین دوره (خرداد 1395)

فروش کل: ۲۵۳٬۶۲۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

چهارمین دوره (خرداد ۱۳۹۴)

فروش کل: ۲۰۵٬۹۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

سومین دوره (خرداد ۱۳۹۳)

فروش کل: ۱۳۲٬۵۷۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

دومین دوره (خرداد ۱۳۹۲)

فروش کل: ۶۵٬۴۵۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

نخستین دوره(خرداد ۱۳۹۱)

فروش کل: ۲۱٬۵۰۰٬۰۰۰٬۰۰۰ ریال

اولین حسن حراج تهران این است که توانسته است برای چند سال دوام بیاورد و این اتفاق خوبی است. با این وجود انتقادهای بسیاری به این رویداد وارد است از جمله خروج پول از حراج. به طور معمول در حراج ها پول نباید از حراج خارج شود؛ یعنی کولکتورها و آدم هایی که مجموعه دار بزرگ هستند یا گالری داران، کارهایی را معرفی کنند و پول در همان مجموعه بچرخد. نکته دیگر این است کار دست اول نباید در حراج بیاید و این غلط است. گالری هم اگر هنرمندی را معرفی می کند، نباید کار دست اول را در حراج وارد کند. اما می بینیم که گالری داران متاسفانه کار را مستقیم از هنرمند می گیرند، در حراج می فروشند و پول آن را به هنرمند می دهند.

یکی دیگر از انتقادهایی که منتقدین به این رویداد وارد می کنند این است که حراج تهران یک روزه بنیان بازرگانی بازار هنر در طول سال را به هم می‌ریزد و سبب می شود هنرمندان جایگاه واقعی خود را از دست دهند، برای مثال هنرمندان بزرگی کنار گذاشته می شوند و هنرمندانی یک شبه آثار خود را میلیونی به فروش می رسانند. متاسفانه سال‌ها پیش شاهد حضور هنرمندانی بودیم که با فروش آثارشان دچار سوء تفاهم شدند و همین توهم سبب شد با قیمت های غیرمتعارف در شب پس از حراج از قاعده بازار هنر حذف شوند.

منابع:

زرلونی، الیسا(2013). اقتصاد هنر معاصر. ترجمه حمیدرضا شش جوانی، و لیلا میرصفیان. تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران.
کینزبرگ، ویکتور، و تراسبی، دیوید (2006). اقتصاد هنر. ترجمه محمدرضا مریدی، معصومه تقی زادگان، مریم لاوی و زهرا شریعتی فر. مشهد: انتشارات بدخشان.
Hellibrun, J& Garay C.M. (2004). The economics of art and culture (second ed.). Cambridge University.
www.tehranauction.com
www.irna.ir